Việt Nam – Mỹ siết chặt hợp tác Hải quan: Chặn đứng gian lận xuất xứ và chuyển tải trái phép
Nội Dung
Việt Nam – Mỹ siết chặt hợp tác Hải quan: Chặn đứng gian lận xuất xứ và chuyển tải trái phép
Khi xuất khẩu sang Mỹ ngày càng đóng vai trò chiến lược với Việt Nam, việc ngăn chặn gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là yếu tố sống còn để bảo vệ thương hiệu “Made in Vietnam”. Trước thực trạng này, Hải quan Việt Nam và Hải quan Hoa Kỳ đã tăng cường hợp tác, hướng đến một môi trường thương mại minh bạch, bền vững và công bằng.
Xuất khẩu sang Mỹ: Lợi thế lớn đi kèm rủi ro cao
Theo thống kê của Cục Hải quan Việt Nam, chỉ riêng trong năm 2024, Việt Nam có hơn 14.200 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu sang Hoa Kỳ, trong đó có gần 5.000 doanh nghiệp vốn đầu tư nước ngoài (FDI), chiếm tới 78,3% tổng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này. Điều này phản ánh sự phụ thuộc ngày càng lớn vào các doanh nghiệp FDI cũng như sự phát triển mạnh mẽ của chuỗi cung ứng toàn cầu đặt chân tại Việt Nam.
Các nhóm hàng chủ lực xuất khẩu sang Mỹ bao gồm:
Điện thoại và linh kiện, chiếm tới 99,7% kim ngạch của nhóm này, trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực đóng góp lớn vào GDP.
Giày dép, chiếm 79,04%, đóng vai trò quan trọng trong ngành da giày của Việt Nam.
Dệt may, chiếm 59,76%, tiếp tục là ngành xuất khẩu trọng điểm.
Đồ gỗ, chiếm 61,33%, cũng đang tăng trưởng mạnh mẽ nhờ nhu cầu từ thị trường Mỹ.
Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội lớn, Việt Nam cũng đang đứng trước thách thức không nhỏ. Mỹ đã và đang tăng cường các cuộc điều tra chống gian lận xuất xứ và chống chuyển tải bất hợp pháp nhằm ngăn chặn việc hàng hóa từ nước thứ ba, đặc biệt là Trung Quốc, lợi dụng Việt Nam làm điểm trung chuyển, thay đổi bao bì, nhãn mác để né thuế. Đây là hành vi vi phạm pháp luật thương mại quốc tế, đồng thời gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín và vị thế của hàng hóa Việt Nam.
Hợp tác Hải quan Việt – Mỹ: Giải pháp chủ động và chiến lược
Nhận thức rõ nguy cơ, Hải quan Việt Nam và Hải quan Hoa Kỳ đã triển khai nhiều sáng kiến hợp tác hiệu quả nhằm phát hiện, ngăn chặn và xử lý các hành vi gian lận xuất xứ ngay từ giai đoạn đầu.
1. Chia sẻ dữ liệu và kiểm tra hàng hóa trước khi xuất khẩu
Tháng 5/2024, hai bên ký kết chương trình FECDEP (Foreign Export Control Data Exchange Program) – sáng kiến trao đổi dữ liệu điện tử về hàng hóa xuất khẩu, giúp phát hiện nhanh các rủi ro tiềm ẩn và hỗ trợ xác minh nguồn gốc xuất xứ một cách chính xác và kịp thời. Nhờ đó, khả năng phát hiện các đơn hàng có dấu hiệu gian lận được nâng lên đáng kể, giảm thiểu tối đa nguy cơ bị điều tra hoặc áp thuế nặng nề.
Song song đó, Hải quan Việt Nam đã nâng cao năng lực kiểm tra soi chiếu hàng hóa trước khi xuất khẩu, đặc biệt đối với các nhóm mặt hàng có nguy cơ cao như gỗ, thép, dệt may… nhằm ngăn chặn hàng giả, hàng nhái lọt ra thị trường Mỹ.
2. Dự thảo thỏa thuận khai báo tờ lược hàng hóa
Hai bên đang phối hợp xây dựng thỏa thuận mới về sử dụng tờ khai lược hàng hóa – công cụ nhằm đồng bộ hóa dữ liệu xuất nhập khẩu giữa hai nước, tạo ra sự minh bạch tối đa và giúp truy xuất nguồn gốc hàng hóa trong chuỗi cung ứng toàn cầu dễ dàng hơn.
Việc áp dụng thỏa thuận này hứa hẹn nâng cao hiệu quả quản lý, kiểm soát xuất xứ, đồng thời tạo thuận lợi cho doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp – Cảnh báo đỏ cho thương hiệu Việt
Những năm gần đây, tình trạng gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp ngày càng gia tăng, đặc biệt trong các ngành như thép, gỗ, dệt may và đồ nội thất. Hành vi này thường diễn ra khi hàng hóa từ nước thứ ba – điển hình là Trung Quốc – được đưa vào Việt Nam để thay đổi bao bì, dán nhãn “Made in Vietnam” rồi xuất sang Mỹ nhằm né thuế phòng vệ thương mại.
Theo Bộ Công Thương, năm 2023, Mỹ đã mở hơn 10 cuộc điều tra nhắm vào hàng Việt Nam về nghi vấn gian lận xuất xứ, với những mặt hàng chịu ảnh hưởng nặng như tủ bếp, thép cán nguội, gỗ dán… Kết quả là nhiều doanh nghiệp chân chính chịu thiệt hại nghiêm trọng do bị áp thuế cao, mất thị phần và uy tín thương hiệu cũng bị ảnh hưởng.
Đây là cảnh báo nghiêm trọng cho Việt Nam: nếu không kiểm soát hiệu quả, hàng hóa Việt Nam có thể bị đưa vào danh sách giám sát thương mại đặc biệt, gây khó khăn cho việc tận dụng các FTA như EVFTA, CPTPP hay RCEP, làm giảm sức cạnh tranh quốc tế của doanh nghiệp.
Việt Nam chủ động nâng cao năng lực phòng vệ thương mại
Trước những thách thức ngày càng phức tạp từ gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp, Việt Nam đang chủ động nâng cao năng lực kiểm soát và phòng vệ thương mại. Một trong những giải pháp trọng tâm là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về xuất xứ, kết nối giữa Bộ Công Thương, Tổng cục Hải quan và các địa phương. Điều này giúp việc xác minh nguồn gốc hàng hóa được thực hiện nhanh chóng, minh bạch và hiệu quả hơn.
Song song đó, các cơ quan chức năng cũng đẩy mạnh tổ chức tập huấn cho doanh nghiệp về quy tắc xuất xứ và các công cụ phòng vệ thương mại. Tính đến quý I/2025, đã có hơn 1.200 doanh nghiệp được đào tạo, đặc biệt trong các ngành có nguy cơ cao như gỗ, thép, dệt may và đồ nội thất.
Đáng chú ý, tối 23/4/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã có cuộc điện đàm chính thức với Trưởng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Jamieson L. Greer, khởi động các cuộc đàm phán song phương về vấn đề kinh tế và thương mại giữa hai nước. Ngay sau đó, ngày 24/4, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) đã đăng tải thông cáo chính thức về cuộc họp, trong đó ghi nhận rõ: Mỹ đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong thực thi các quy định thương mại và cam kết thúc đẩy một môi trường thương mại công bằng, cân bằng và cùng có lợi.
Việt Nam – Mỹ siết chặt hợp tác Hải quan: Chặn đứng gian lận xuất xứ và chuyển tải trái phép
Trong cuộc trao đổi, hai Trưởng đoàn đàm phán khẳng định tầm quan trọng của mối quan hệ kinh tế Việt – Mỹ, đồng thời chỉ đạo các nhóm kỹ thuật hai bên tiến hành thảo luận chuyên sâu trong thời gian tới để mở rộng khả năng tiếp cận thị trường và xử lý hiệu quả các hành vi thương mại không công bằng. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng nhấn mạnh Việt Nam mong muốn phát triển quan hệ kinh tế – thương mại ổn định, bền vững, hiệu quả với Mỹ trên tinh thần lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ.
Việc duy trì trao đổi thường xuyên ở cả cấp Trưởng đoàn và cấp kỹ thuật sẽ là nền tảng quan trọng để hai bên hướng tới một thỏa thuận thương mại đối ứng – một bước tiến chiến lược nhằm bảo đảm thương mại minh bạch, đồng thời củng cố vị thế hàng hóa Việt trên thị trường Mỹ và toàn cầu.
Doanh nghiệp – Tuyến đầu trong cuộc chiến chống gian lận thương mại
Bên cạnh nỗ lực của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp chính là lực lượng tiên phong và then chốt trong việc ngăn chặn gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp. Doanh nghiệp cần:
Tuân thủ nghiêm quy tắc xuất xứ, minh bạch hóa hồ sơ và quy trình sản xuất.
Kiểm soát chặt nguyên liệu đầu vào và quy trình gia công để đảm bảo nguồn gốc rõ ràng, tránh bị lợi dụng làm trung gian gian lận.
Chủ động phối hợp với cơ quan chức năng khi được yêu cầu xác minh, cung cấp đầy đủ thông tin minh bạch.
Tuyên truyền và nâng cao ý thức trách nhiệm về phòng chống gian lận xuất xứ trong toàn bộ chuỗi cung ứng.
Chỉ khi doanh nghiệp cam kết minh bạch và tuân thủ pháp luật, thương hiệu “Made in Vietnam” mới thực sự được bảo vệ, vững bước phát triển bền vững trên thị trường quốc tế.
Hãy hành động ngay hôm nay
Nếu bạn là doanh nghiệp xuất khẩu, hãy cùng chung tay tạo dựng môi trường thương mại lành mạnh. Một thương hiệu mạnh không chỉ đến từ chất lượng sản phẩm, mà còn từ sự minh bạch và liêm chính trong từng lô hàng xuất khẩu.